Tạ
Đức Tuân
Viện Nghiên cứu chiến lược, chính
sách Công Thương
Tóm tắt
Đổi mới công nghệ trong sản xuất ngành dệt may và da giày là
yếu tố quan trọng giúp các doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng suất, chất lượng
và tính cạnh tranh, đặc biệt dưới tác động của Hiệp định Đối tác Toàn diện và
Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Hiệp định này không chỉ giảm thuế quan
mà còn thúc đẩy yêu cầu cao về chất lượng và tiêu chuẩn sản phẩm từ các thị
trường thành viên. Để đáp ứng, các doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ sản
xuất hiện đại, cải tiến quy trình sản xuất và sử dụng nguyên liệu bền vững.
Đồng thời, việc áp dụng các công nghệ tiên tiến như tự động hóa, công nghệ dệt
thông minh và các giải pháp bảo vệ môi trường sẽ giúp gia tăng giá trị sản
phẩm, giảm chi phí và tạo lợi thế cạnh tranh lâu dài trong bối cảnh hội nhập
toàn cầu.
Từ khóa: CPTPP, công nghệ, đổi mới sáng tạo, dệt
may, da giày.
1. Công nghệ và vai trò trong ngành dệt may và da giày trước
tác động của CPTPP
1.1. Vai trò của công nghệ trong ngành dệt may và da giày
Ngành dệt may và da giày tại Việt Nam từ lâu đã có một vị
thế vững chắc trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên, với sự gia tăng của yêu
cầu thị trường quốc tế và đặc biệt là khi gia nhập các hiệp định thương mại tự
do như CPTPP, công nghệ sản xuất đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc
giúp các doanh nghiệp Việt Nam duy trì và nâng cao lợi thế cạnh tranh.
Công nghệ đóng vai trò quyết định trong việc cải thiện năng
suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất và cải thiện hiệu quả công
việc. Đặc biệt, trong ngành dệt may và da giày, công nghệ giúp cải thiện từng
khâu từ thiết kế, gia công cho đến đóng gói, vận chuyển. Các tiến bộ về tự động
hóa, robot hóa, và các công nghệ mới như in 3D và vật liệu thông minh đã mở ra
những khả năng mới cho ngành công nghiệp này.
1.2. Thách thức và yêu cầu từ CPTPP đối với công nghệ trong
ngành dệt may và da giày
CPTPP không chỉ là một cơ hội để các sản phẩm Việt Nam tiếp
cận các thị trường lớn như Nhật Bản, Australia, Canada hay Mexico, mà còn đặt
ra yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm. Các doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu
chuẩn quốc tế về bảo vệ môi trường, điều kiện lao động và quy trình sản xuất bền
vững.
Để đáp ứng các yêu cầu này, ngành dệt may và da giày phải
đầu tư vào công nghệ tiên tiến, từ việc sử dụng nguyên liệu tái chế, sử dụng
vật liệu bền vững, đến việc áp dụng các quy trình sản xuất tự động để đảm bảo
chất lượng đồng đều. Công nghệ còn giúp các doanh nghiệp giảm thiểu lãng phí
nguyên liệu, tiết kiệm năng lượng, đồng thời tăng cường khả năng sản xuất hàng
loạt để đáp ứng nhu cầu thị trường lớn.
2. Các loại công nghệ mới áp dụng trong sản xuất ngành dệt
may và da giày
2.1. Công nghệ dệt tiên tiến
Một trong những lĩnh vực quan trọng nhất trong sản xuất dệt
may là công nghệ dệt. Việc áp dụng các công nghệ dệt tiên tiến không chỉ giúp
nâng cao năng suất mà còn tạo ra các sản phẩm chất lượng cao hơn, đáp ứng nhu
cầu thị trường quốc tế. Một trong những công nghệ quan trọng đang được ứng dụng
là công nghệ dệt jacquard và công nghệ dệt kim.
Công nghệ dệt jacquard cho phép tạo ra các họa tiết phức
tạp, mang lại sự linh hoạt trong thiết kế mà trước đây phải làm thủ công. Điều
này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tăng tính sáng tạo trong các
sản phẩm.
Công nghệ dệt kim với sự hỗ trợ của máy móc hiện đại giúp
tăng hiệu quả sản xuất và chất lượng sản phẩm. Việc sử dụng các loại sợi chất
lượng cao cùng với máy móc dệt kim tự động giúp giảm thiểu rủi ro lỗi trong sản
phẩm và giảm chi phí sản xuất.
Việc áp dụng công nghệ dệt tiên tiến này giúp các doanh
nghiệp dệt may có thể sản xuất ra các sản phẩm có chất lượng cao hơn, dễ dàng
thâm nhập vào các thị trường khắt khe như Nhật Bản, Australia, và Canada - nơi
yêu cầu chất lượng sản phẩm phải đạt chuẩn quốc tế.
2.2. Công nghệ trong sản xuất da giày
Ngành sản xuất giày dép đang chứng kiến sự chuyển mình mạnh
mẽ với việc ứng dụng công nghệ vào các quy trình sản xuất. Công nghệ cắt laser
và công nghệ tự động hóa trong gia công da giày giúp tăng năng suất và giảm sự
phụ thuộc vào lao động thủ công.
Cắt laser giúp cắt các hình dạng phức tạp trên da với độ
chính xác cao, giảm thiểu lãng phí nguyên liệu và tiết kiệm chi phí lao động.
Đây là công nghệ quan trọng giúp các doanh nghiệp gia tăng sản lượng trong khi
vẫn duy trì chất lượng sản phẩm cao.
Tự động hóa trong gia công sử dụng robot và máy móc để thực
hiện các công đoạn như may, đóng giày, dán giày, giúp giảm thiểu sai sót và
tăng tốc độ sản xuất.
Sự áp dụng công nghệ này cũng hỗ trợ việc bảo vệ môi trường
khi các công đoạn cắt, may được thực hiện một cách tối ưu, hạn chế tối đa việc
lãng phí tài nguyên.
2.3. Ứng dụng công nghệ thông minh và in 3D
Công nghệ in 3D đã bắt đầu được ứng dụng rộng rãi
trong sản xuất mẫu mã giày dép và dệt may. Công nghệ này không chỉ giúp tạo mẫu
nhanh chóng, giảm thời gian và chi phí phát triển sản phẩm, mà còn mở ra những
khả năng sáng tạo vô hạn trong thiết kế sản phẩm. Các mẫu giày, túi xách hay
các sản phẩm dệt may có thể được thiết kế và sản xuất trực tiếp từ máy tính mà
không cần tới công đoạn mẫu thủ công truyền thống.
Công nghệ thông minh trong giám sát chất lượng: Việc sử dụng cảm biến thông minh
trong quy trình sản xuất giúp giám sát và kiểm soát chất lượng ngay từ các bước
đầu tiên của dây chuyền sản xuất. Các hệ thống quản lý sản xuất thông minh còn
giúp theo dõi và dự báo các vấn đề trong quá trình sản xuất, giúp giảm thiểu sự
cố và nâng cao hiệu quả.
3. Lợi ích và tác động của công nghệ đổi mới trong ngành dệt
may và da giày dưới tác động của CPTPP
3.1. Tăng năng suất và hiệu quả sản xuất
Việc áp dụng công nghệ hiện đại vào ngành dệt may và da giày
không chỉ là yếu tố tiên quyết để tăng năng suất lao động mà còn giúp doanh
nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các công
nghệ tự động hóa tiên tiến như máy móc dệt kim tự động, robot may, và máy cắt
laser đã và đang thay đổi cách thức sản xuất truyền thống, giúp giảm sự phụ
thuộc vào lao động thủ công và tăng tính chính xác trong sản phẩm.
Công nghệ tự động hóa giúp rút ngắn thời gian sản xuất.
Chẳng hạn, các máy dệt kim tự động có khả năng sản xuất liên tục, giảm thiểu
thời gian chết giữa các quy trình, và cho phép sản xuất các mẫu vải phức tạp
với tốc độ nhanh hơn gấp nhiều lần so với lao động thủ công. Robot may có thể
thực hiện các công đoạn phức tạp như may chi tiết, gấp nếp hoặc khâu các vật
liệu dày, giúp đảm bảo độ chính xác cao hơn và đồng đều hơn trong sản phẩm.
Điều này đặc biệt quan trọng khi xuất khẩu vào các thị trường đòi hỏi cao về
chất lượng như Nhật Bản, Canada và Australia.
Công nghệ cắt laser cũng đóng vai trò quan trọng trong ngành
da giày và dệt may. Với khả năng cắt chính xác đến từng chi tiết nhỏ, công nghệ
này không chỉ giúp tạo ra các sản phẩm có chất lượng cao mà còn giảm thiểu
lượng nguyên liệu bị lãng phí. Trong ngành giày dép, cắt laser cho phép sản
xuất các kiểu dáng giày phức tạp với độ hoàn thiện cao, giúp đáp ứng nhu cầu đa
dạng của thị trường quốc tế.
Ngoài việc nâng cao năng suất trong khâu sản xuất, công nghệ
còn hỗ trợ doanh nghiệp trong việc quản lý toàn bộ quy trình sản xuất. Các hệ
thống phần mềm quản lý sản xuất thông minh, chẳng hạn như ERP (Enterprise
Resource Planning) và MES (Manufacturing Execution System), giúp doanh nghiệp
theo dõi tiến độ sản xuất theo thời gian thực, từ đó điều chỉnh kế hoạch nhanh
chóng khi có sự cố hoặc thay đổi về đơn hàng. Những công cụ này cung cấp dữ
liệu chi tiết về hiệu suất của từng công đoạn, từ nguyên liệu đầu vào, sản
xuất, cho đến khâu đóng gói cuối cùng, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa nguồn lực
và giảm thiểu lãng phí.
Ngoài ra, các công nghệ quản lý thông minh còn tích hợp khả
năng phân tích dữ liệu để dự đoán nhu cầu, tối ưu hóa việc sản xuất theo các
yêu cầu của thị trường. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn
các đơn hàng lớn mà còn cải thiện khả năng giao hàng đúng hạn - một yếu tố quan
trọng trong việc xây dựng lòng tin của khách hàng quốc tế.
3.2. Nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng yêu cầu quốc tế
Các tiêu chuẩn chất lượng từ các thị trường quốc tế, đặc
biệt là trong khối CPTPP, ngày càng trở nên khắt khe, đòi hỏi sản phẩm phải đáp
ứng các tiêu chuẩn cao về độ bền, tính thẩm mỹ, và an toàn với môi trường. Đổi
mới công nghệ là chìa khóa giúp ngành dệt may và da giày Việt Nam nâng cao chất
lượng sản phẩm để đáp ứng những yêu cầu này.
Hệ thống kiểm tra chất lượng tự động đã trở thành một phần
không thể thiếu trong quy trình sản xuất. Các công nghệ này sử dụng cảm biến và
trí tuệ nhân tạo để kiểm tra chất lượng sản phẩm ngay từ khâu nguyên liệu, sản
xuất đến thành phẩm cuối cùng. Việc phát hiện sớm các lỗi về đường may, vết cắt
hay cấu trúc sản phẩm giúp giảm thiểu tỷ lệ hàng lỗi và tiết kiệm chi phí tái
sản xuất. Các sản phẩm đạt chuẩn chất lượng cao không chỉ tăng giá trị cạnh
tranh mà còn giảm nguy cơ bị trả lại hàng khi xuất khẩu.
Ngoài việc kiểm soát chất lượng, các doanh nghiệp dệt may và
da giày cũng đang tập trung vào việc sử dụng nguyên liệu bền vững. Việc áp dụng
công nghệ tiên tiến trong sản xuất các loại vải tái chế hoặc vật liệu da thân
thiện với môi trường không chỉ giúp đáp ứng yêu cầu về bền vững mà còn giúp mở
rộng thị trường tại các quốc gia đang ngày càng ưu tiên các sản phẩm xanh. Các
công nghệ mới cũng hỗ trợ sản xuất các loại vải không thấm nước, chống nhăn,
hoặc có khả năng kháng khuẩn, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người tiêu dùng quốc
tế.
Các doanh nghiệp cũng đầu tư vào các công nghệ tiên tiến để
cải thiện tính thẩm mỹ của sản phẩm. Chẳng hạn, in 3D và dệt kỹ thuật số cho
phép tạo ra các mẫu thiết kế độc đáo với độ chính xác cao, từ đó mang lại giá
trị cao hơn cho sản phẩm trên thị trường quốc tế. Đặc biệt, trong ngành da
giày, các công nghệ này cho phép sản xuất giày dép theo kích cỡ cá nhân hóa,
giúp gia tăng sự hài lòng của khách hàng và mở ra các phân khúc thị trường mới.
3.3. Giảm chi phí và bảo vệ môi trường
Công nghệ không chỉ giúp tăng năng suất và chất lượng mà còn
là công cụ hiệu quả để giảm chi phí sản xuất. Các công nghệ tự động hóa như máy
dệt kim tự động, cắt laser, và robot may giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao
động thủ công, từ đó tiết kiệm chi phí nhân công. Đồng thời, việc sử dụng công
nghệ trong quản lý chuỗi cung ứng và tối ưu hóa nguyên liệu cũng giúp doanh
nghiệp giảm thiểu lãng phí và nâng cao hiệu quả.
Bên cạnh việc tiết kiệm chi phí, công nghệ còn giúp doanh
nghiệp đáp ứng tốt hơn các yêu cầu ngày càng khắt khe về bảo vệ môi trường.
Việc sử dụng công nghệ sản xuất xanh giúp giảm lượng khí thải, tiết kiệm nước,
và hạn chế chất thải trong quá trình sản xuất. Các hệ thống xử lý chất thải
tiên tiến cũng được áp dụng để giảm thiểu tác động đến môi trường, từ đó đáp
ứng các tiêu chuẩn môi trường mà các thị trường CPTPP yêu cầu.
Hơn nữa, việc sản xuất các sản phẩm thân thiện với môi
trường, chẳng hạn như quần áo từ vải tái chế hoặc giày dép làm từ nguyên liệu
tự nhiên, không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ các quy định về bền vững mà còn
thu hút sự quan tâm của người tiêu dùng, đặc biệt là ở các quốc gia như
Australia và Canada.
3.4. Mở rộng cơ hội xuất khẩu
Công nghệ hiện đại đóng vai trò quan trọng trong việc mở
rộng cơ hội xuất khẩu của ngành dệt may và da giày. Dưới tác động của CPTPP,
các sản phẩm từ Việt Nam được hưởng lợi từ mức thuế thấp hoặc miễn thuế khi
xuất khẩu sang các quốc gia thành viên. Điều này tạo cơ hội lớn để doanh nghiệp
tiếp cận các thị trường lớn với chi phí cạnh tranh hơn.
Công nghệ giúp các doanh nghiệp đáp ứng tốt hơn các đơn hàng
lớn với yêu cầu khắt khe về thời gian và chất lượng. Khả năng sản xuất hàng
loạt với chất lượng ổn định là yếu tố then chốt để các doanh nghiệp Việt Nam
giữ vững thị phần tại các thị trường CPTPP. Đồng thời, các công nghệ như in 3D
và robot tự động hóa còn giúp doanh nghiệp dễ dàng tùy chỉnh sản phẩm theo yêu
cầu của từng thị trường, tạo sự linh hoạt và nâng cao giá trị sản phẩm.
Những cải tiến công nghệ còn giúp doanh nghiệp đáp ứng được
các tiêu chuẩn cao về môi trường và lao động mà CPTPP yêu cầu, từ đó xây dựng
được uy tín và niềm tin với các đối tác quốc tế. Việc đầu tư vào công nghệ
không chỉ giúp mở rộng thị trường mà còn nâng cao vị thế của ngành dệt may và
da giày Việt Nam trên bản đồ thương mại toàn cầu.
3.5. Tăng cường năng suất và hiệu quả sản xuất
Việc ứng dụng công nghệ mới giúp tăng năng suất lao động,
giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao động thủ công và tối ưu hóa quy trình sản xuất.
Những công nghệ tự động như máy móc dệt kim, robot may và máy cắt laser giúp
giảm thời gian sản xuất, từ đó đáp ứng nhu cầu thị trường một cách nhanh chóng
và hiệu quả.
Công nghệ cũng hỗ trợ việc quản lý sản xuất tốt hơn. Các
phần mềm quản lý dây chuyền sản xuất thông minh giúp doanh nghiệp theo dõi tiến
độ sản xuất, từ đó điều chỉnh kế hoạch kịp thời để tối ưu hóa nguồn lực, giảm
lãng phí và tăng khả năng xuất khẩu.
4. Kết luận
Đổi mới công nghệ trong ngành dệt may và da giày là yếu tố
then chốt giúp các doanh nghiệp Việt Nam tận dụng tối đa cơ hội từ CPTPP. Các
công nghệ như tự động hóa, công nghệ dệt tiên tiến, cắt laser, in 3D và sản
xuất thông minh không chỉ giúp tăng năng suất, giảm chi phí mà còn nâng cao
chất lượng sản phẩm và đáp ứng yêu cầu của các thị trường quốc tế. Để thành
công, các doanh nghiệp cần tiếp tục đầu tư vào công nghệ, cải thiện quy trình
sản xuất, và tối ưu hóa chuỗi cung ứng để có thể đứng vững và phát triển mạnh
mẽ trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu./.
TÀI
LIỆU THAM KHẢO
1.
Đinh Văn Thành (2022). Phát triển thị
trường xuất nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam thời kỳ 2011-2020: Thực trạng và
một số khuyến nghị chính sách. Tạp chí Nghiên cứu công nghiệp và thương
mại: Số 67 (1/2022).
2. Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương
(CIEM) (2021). Diễn biến toàn cầu hóa và
hội nhập kinh tế quốc tế trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh
tế toàn cầu và giải pháp của Việt Nam. Truy cập tại: https://ir.vnulib.edu.vn/bitstream /123456789/4483/1/EBE012009.pdf
3. Nguyễn Văn Nghi
(2022). Thực trạng ngành Dệt May Việt Nam
hiện nay và những thách thức trước cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”. Truy
cập tại:
https://tapchicongthuong.vn /thuc-trang-nganh-det-may-viet-nam-hien-nay-va- nhung-thach-thuc-truoc-cuoc-cach -mang-cong-nghiep-4-0-88667.htm
4. Lê Huyền Nga (2021). Phát triển công nghiệp hỗ trợ để tham gia
chuỗi giá trị toàn cầu. Tạp chí khoa học công nghệ Việt Nam số 4 năm 2021. Truy cập tại: http://thuvienlamdong.org.vn:81/ bitstream/DL_134679/40526/1/ CVv8S04A2021024.pdf
5. Phùng Quang Phát, Ngô
Minh Tuấn. Cơ cấu lại kinh tế công nghiệp
Việt Nam trước tác động của cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tài chính vĩ
mô số 05 (226) -2022: Truy cập tại: https://scholar.dlu.edu.vn /thuvienso/bitstream/ DLU123456789 /178318/1/CVv266S052022020.pdf
6.
Nguyễn Tuấn Anh (2022). Tác động của cuộc
cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến thế giới, khu vực Việt Nam. Truy cập
tại. http://hpstic.vn:8080/xmlui/ bitstream/handle/123456789 /4617/141-Tac-dong-cuoc-cach-mang-cong-nghiep -lan-thu-tu.pdf?sequence=1&isAllowed=y