Tạ Đức Tuân
Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương
Tóm tắt
Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) mang lại nhiều cơ hội cho xuất khẩu hàng dệt may và da giày của Việt Nam thông qua ưu đãi thuế quan. Với lộ trình giảm thuế sâu, các sản phẩm này có thể mở rộng thị phần tại các nước thành viên như Canada, Nhật Bản, và Úc – nơi nhu cầu tiêu dùng cao. Ngoài ra, ưu thế về giá cả cạnh tranh và năng lực sản xuất lớn giúp Việt Nam có lợi thế so với các đối thủ ngoài khối.
Việc quy định những ưu đãi về thuế quan sẽ mang đến cho ngành dệt may và da giày của Việt Nam nhiều cơ hội thúc đẩy xuất khẩu, song cũng tiềm ẩn nhiều thách thức nhất định đòi hỏi doanh nghiệp phải đầu tư cải tiến công nghệ, xây dựng chuỗi cung ứng nội khối và nâng cao chất lượng sản phẩm để tận dụng hiệu quả các ưu đãi này.
Từ khóa: CPTPP, dệt may, da giày, ưu đãi thuế quan, thị trường, xuất khẩu.
1. Một số cơ hội từ ưu đãi thuế quan
Hiệp định CPTPP mang lại ưu đãi thuế quan lớn, tạo cơ hội đáng kể cho các ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, trong đó có dệt may và da giày. Với lộ trình giảm thuế quan sâu và cam kết thương mại tự do từ các quốc gia thành viên, hàng hóa Việt Nam có khả năng cạnh tranh cao tại các thị trường lớn như Canada, Nhật Bản, Úc và New Zealand - những quốc gia có nhu cầu tiêu dùng lớn và ưu tiên hàng hóa chất lượng với giá thành hợp lý. Một số cơ hội bao gồm:
Thứ nhất, cơ hội giảm giá thành sản phẩm
Ngành dệt may được hưởng lợi trực tiếp từ việc giảm hoặc xóa bỏ thuế nhập khẩu khi đáp ứng các quy tắc xuất xứ "từ sợi trở đi". Điều này tạo động lực cho các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư vào chuỗi cung ứng nội khối CPTPP, đồng thời gia tăng khả năng xuất khẩu vào các thị trường mới như Canada và Mexico - nơi trước đây hàng hóa Việt Nam chưa chiếm lĩnh thị phần lớn. Tương tự, ngành da giày với thế mạnh về năng suất và chi phí lao động thấp cũng có lợi thế lớn trong việc tận dụng ưu đãi thuế quan để mở rộng thị phần tại các nước phát triển như Úc và Nhật Bản.
Ngoài lợi thế về giá cả, ưu đãi thuế quan từ CPTPP khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm để đáp ứng các tiêu chuẩn cao về an toàn lao động, môi trường, và truy xuất nguồn gốc tại thị trường các nước thành viên. Đây không chỉ là cơ hội để tăng kim ngạch xuất khẩu mà còn giúp nâng cao vị thế của ngành dệt may và da giày Việt Nam trên bản đồ thương mại toàn cầu.
Tuy nhiên, để tận dụng hiệu quả các ưu đãi thuế quan, doanh nghiệp cần giải quyết thách thức về quy tắc xuất xứ và tăng cường liên kết chuỗi cung ứng nội khối. Điều này không chỉ đảm bảo việc đáp ứng yêu cầu từ CPTPP mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng nền tảng sản xuất bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn.
Thứ hai, cơ hội mở rộng thị trường
Hiệp định CPTPP mang lại cơ hội lớn để ngành dệt may và da giày Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu sang các quốc gia thành viên, đặc biệt là Canada và Mexico - những thị trường tiềm năng nhưng chưa được khai thác hiệu quả. Với ưu đãi thuế quan từ CPTPP, hàng hóa Việt Nam có lợi thế cạnh tranh về giá so với các đối thủ ngoài khối. Canada, với mức tiêu thụ lớn và ưu tiên các sản phẩm chất lượng cao, là thị trường phù hợp để tăng trưởng xuất khẩu. Tương tự, Mexico, một quốc gia có nền kinh tế phát triển trong khu vực châu Mỹ, đang có nhu cầu lớn về dệt may và da giày, mở ra cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam gia tăng thị phần.
Nhật Bản và Úc tiếp tục giữ vai trò là các thị trường chủ chốt của Việt Nam nhờ mối quan hệ thương mại truyền thống lâu năm và nhu cầu ổn định. Nhật Bản, với yêu cầu cao về chất lượng và thiết kế sản phẩm, là thị trường tiềm năng để các doanh nghiệp dệt may và da giày cao cấp của Việt Nam mở rộng hoạt động xuất khẩu. Úc, với sức mua lớn và thị hiếu tiêu dùng đa dạng, tạo điều kiện thuận lợi để hàng hóa Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào thị trường, đặc biệt trong phân khúc tầm trung và cao cấp.
Nhờ ưu đãi thuế quan từ CPTPP, việc mở rộng thị trường tại các quốc gia này không chỉ giúp tăng kim ngạch xuất khẩu mà còn đa dạng hóa thị trường, giảm sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống như Mỹ và EU. Đồng thời, việc khai thác hiệu quả các thị trường CPTPP sẽ tạo nền tảng vững chắc để ngành dệt may và da giày Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và vị thế trên thị trường toàn cầu.
Thứ ba, cơ hội nâng cao năng lực sản xuất
Ngành dệt may và da giày Việt Nam có năng lực sản xuất lớn, đóng vai trò là một trong những lợi thế cạnh tranh quan trọng để đáp ứng nhu cầu của các thị trường thành viên CPTPP. Với đội ngũ lao động dồi dào, tay nghề cao và chi phí lao động thấp hơn nhiều so với các nước phát triển, Việt Nam đã trở thành một trong những trung tâm sản xuất hàng dệt may và da giày lớn trong khu vực và thế giới. Điều này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh CPTPP mang lại ưu đãi thuế quan, giúp hàng hóa Việt Nam thêm hấp dẫn về giá thành tại các thị trường như Canada, Nhật Bản, và Úc.
Năng lực sản xuất lớn của Việt Nam thể hiện qua khả năng cung ứng nhanh chóng và khối lượng lớn các đơn hàng quốc tế, đặc biệt là từ những đối tác thương mại yêu cầu khắt khe về thời gian và chất lượng. Hệ thống nhà máy hiện đại cùng với chuỗi cung ứng chuyên môn hóa đã giúp ngành dệt may và da giày Việt Nam đáp ứng tốt nhu cầu của các thương hiệu lớn trên thế giới. Hơn nữa, các doanh nghiệp trong nước đang dần chuyển đổi sang công nghệ sản xuất tiên tiến, tự động hóa để nâng cao hiệu suất lao động và giảm chi phí vận hành.
Lợi thế này không chỉ giúp Việt Nam duy trì sức hút đối với các đối tác hiện tại mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường mới trong CPTPP. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa lợi thế này, doanh nghiệp cần tăng cường đầu tư vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, cải tiến công nghệ và mở rộng năng lực sản xuất theo hướng bền vững. Điều này sẽ giúp củng cố vị thế của Việt Nam như một trung tâm sản xuất hàng đầu trong ngành dệt may và da giày trên thị trường toàn cầu.
Thứ tư, cơ hội thúc đẩy chuỗi giá trị nội khối
Hiệp định CPTPP tạo điều kiện thuận lợi để Việt Nam thúc đẩy liên kết chuỗi cung ứng nội khối, đặc biệt trong các ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may và da giày. Với các quy tắc xuất xứ "từ sợi trở đi" đối với dệt may và "từ da thuộc" đối với da giày, doanh nghiệp Việt Nam cần đảm bảo nguyên liệu được sản xuất hoặc nhập khẩu từ các quốc gia thành viên CPTPP để hưởng ưu đãi thuế quan. Điều này khuyến khích sự hợp tác chặt chẽ giữa các doanh nghiệp trong nội khối, đặc biệt là với các nhà cung cấp từ Nhật Bản, Malaysia, và Singapore – những nước có thế mạnh về nguyên liệu chất lượng cao.
Sự liên kết này không chỉ giúp các doanh nghiệp Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu từ Trung Quốc, mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe về xuất xứ. Các đối tác như Nhật Bản có thể cung cấp nguyên liệu cao cấp, giúp doanh nghiệp Việt Nam sản xuất các sản phẩm đáp ứng thị hiếu của các thị trường phát triển như Canada và Úc. Trong khi đó, Malaysia và các nước ASEAN khác lại là nguồn cung cấp nguyên liệu trung cấp với chi phí hợp lý, phù hợp cho phân khúc thị trường đa dạng hơn.
Hơn nữa, việc thúc đẩy chuỗi giá trị nội khối còn mang lại cơ hội chuyển giao công nghệ và tăng cường năng lực sản xuất. Doanh nghiệp Việt Nam có thể học hỏi từ các đối tác để cải tiến công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Điều này không chỉ hỗ trợ tuân thủ quy định CPTPP mà còn tạo giá trị gia tăng cao hơn cho các sản phẩm xuất khẩu.
Tóm lại, thúc đẩy chuỗi giá trị nội khối là chiến lược cần thiết để tận dụng ưu đãi thuế quan, nâng cao khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững trong khuôn khổ CPTPP. Sự hợp tác nội khối sẽ củng cố vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
2. Thách thức từ việc thực hiện cam kết ưu đãi thuế quan
Mặc dù Hiệp định CPTPP mang lại nhiều ưu đãi thuế quan giúp thúc đẩy xuất khẩu, các doanh nghiệp dệt may và da giày Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức đáng kể để tận dụng hiệu quả những lợi ích này.
Thứ nhất, thách thức về quy tắc xuất xứ hàng hóa
Một trong những trở ngại lớn nhất là quy tắc xuất xứ khắt khe. CPTPP yêu cầu các sản phẩm dệt may phải tuân thủ quy tắc xuất xứ "từ sợi trở đi" và da giày phải đáp ứng quy tắc "từ da thuộc". Điều này đòi hỏi nguyên liệu phải được sản xuất hoặc nhập khẩu từ các nước thành viên CPTPP, trong khi phần lớn nguyên liệu của Việt Nam, như sợi và da thuộc, hiện nay vẫn phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc – quốc gia không thuộc hiệp định. Sự lệ thuộc này không chỉ gây khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu xuất xứ mà còn làm giảm khả năng hưởng ưu đãi thuế quan, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải đầu tư mạnh mẽ vào chuỗi cung ứng nội khối hoặc tìm kiếm đối tác mới từ các nước CPTPP.
Thứ hai, áp lực cạnh tranh từ các quốc gia trong khối
Bên cạnh đó, cạnh tranh từ các nước thành viên trong nội khối cũng là thách thức lớn. Các quốc gia như Mexico, Peru và Malaysia đều là những nhà sản xuất tiềm năng trong lĩnh vực dệt may và da giày, với lợi thế về chi phí lao động thấp và quy tắc xuất xứ thuận lợi hơn. Đồng thời, các sản phẩm chất lượng cao và thương hiệu mạnh từ Nhật Bản và Úc gây áp lực lớn tại các phân khúc trung cấp và cao cấp - nơi mà hàng hóa Việt Nam đang cố gắng mở rộng thị phần.
Thứ ba, áp lực tuân thủ các cam kết có liên quan khác như lao động và môi trường
Các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng, an toàn lao động và môi trường tại các thị trường CPTPP đặt ra yêu cầu cao đối với doanh nghiệp Việt Nam. Để đáp ứng, các doanh nghiệp phải đầu tư cải tiến công nghệ, nâng cao quản lý sản xuất và đảm bảo truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, điều này đòi hỏi chi phí và nguồn lực đáng kể.
Thiếu đầu tư vào chuỗi giá trị nội khối cũng là một thách thức lớn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Nhiều doanh nghiệp chưa đủ nguồn lực để mở rộng chuỗi cung ứng nội khối hoặc cải tiến công nghệ sản xuất, dẫn đến khả năng cạnh tranh và đáp ứng quy tắc xuất xứ còn hạn chế.
3. Giải pháp tận dụng những cơ hội từ ưu đãi thuế quan
Để tận dụng tối đa ưu đãi thuế quan từ Hiệp định CPTPP, các doanh nghiệp dệt may và da giày Việt Nam cần triển khai đồng bộ các giải pháp tập trung vào phát triển chuỗi cung ứng nội khối, nâng cấp công nghệ sản xuất, tăng cường xúc tiến thương mại và nhận sự hỗ trợ từ Chính phủ.
Một là, phát triển chuỗi cung ứng nội khối. Đây là giải pháp cấp thiết nhằm đáp ứng các quy tắc xuất xứ khắt khe của CPTPP. Doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác với các đối tác trong nội khối như Nhật Bản, Malaysia, và Singapore để sản xuất nguyên liệu "nội khối" như sợi, vải, và da thuộc. Điều này không chỉ giúp đảm bảo tuân thủ quy định xuất xứ mà còn giảm sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ ngoài khối, đặc biệt là Trung Quốc. Sự liên kết chặt chẽ trong nội khối sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững và tăng tính linh hoạt trong sản xuất, đặc biệt khi nhu cầu thị trường biến động.
Hai là, phát triển khoa học,công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đầu tư vào công nghệ sản xuất là yếu tố quan trọng để cải thiện chất lượng sản phẩm và đáp ứng các tiêu chuẩn cao từ thị trường CPTPP. Các doanh nghiệp cần nâng cấp công nghệ trong các lĩnh vực dệt nhuộm, thuộc da và chế biến nguyên liệu. Việc này không chỉ giúp sản phẩm đạt chất lượng cao hơn, đáp ứng được tiêu chuẩn khắt khe của các thị trường như Nhật Bản, Úc, và Canada mà còn giảm chi phí sản xuất dài hạn. Đặc biệt, phát triển công nghệ sản xuất bền vững và thân thiện với môi trường sẽ giúp hàng hóa Việt Nam xây dựng hình ảnh tích cực và thu hút người tiêu dùng ở các quốc gia phát triển.
Ba là, làm tốt công tác xúc tiến thương mại. Tăng cường xúc tiến thương mại là một chiến lược hiệu quả để mở rộng thị trường và tìm kiếm đối tác. Doanh nghiệp cần tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm thương mại quốc tế tại các nước thành viên CPTPP nhằm quảng bá sản phẩm, nâng cao thương hiệu và xây dựng mạng lưới đối tác toàn cầu. Đặc biệt, việc tổ chức các chương trình giới thiệu sản phẩm tại các thị trường tiềm năng như Canada và Mexico sẽ giúp gia tăng sự hiện diện của hàng hóa Việt Nam, từ đó mở rộng thị phần.
Bốn là, hoàn thiện các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chính phủ cần xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt trong việc cung cấp thông tin thị trường, đào tạo về tiêu chuẩn xuất khẩu và hỗ trợ tài chính thông qua các gói tín dụng ưu đãi. Đồng thời, cần khuyến khích sự liên kết giữa các doanh nghiệp để tạo ra chuỗi cung ứng nội khối mạnh mẽ, giảm chi phí sản xuất và nâng cao tính cạnh tranh.
4. Kết luận
Việc tận dụng ưu đãi thuế quan từ CPTPP mang lại cơ hội lớn để ngành dệt may và da giày Việt Nam mở rộng thị phần, tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu và nâng cao vị thế cạnh tranh. Tuy nhiên, để vượt qua các thách thức về quy tắc xuất xứ, cạnh tranh và tiêu chuẩn chất lượng, doanh nghiệp cần đổi mới công nghệ, đầu tư vào chuỗi cung ứng nội khối và nâng cao chất lượng sản phẩm. Sự hỗ trợ kịp thời từ Chính phủ và các tổ chức xúc tiến thương mại sẽ là yếu tố quan trọng giúp ngành dệt may và da giày tận dụng hiệu quả các lợi ích từ CPTPP.
Tài liệu tham khảo
-
Bộ Công Thương Việt Nam (2023). “Báo cáo Xuất Nhập Khẩu Việt Nam 2023”. Truy cập tại: https://trungtamwto.vn/thong-ke/ 26335-bao-cao-xuat-nhap-khau-viet-nam-nam-2023
-
Sổ tay doanh nghiệp (2019). "CPTPP Ngành dệt may Việt Nam". Báo cáo phân tích về cơ hội xuất khẩu và ưu đãi thuế quan. Nguồn truy cập tại: https://trungtamwto.vn/file/19333/ 7.-vcci-cptpp-det-may.pdf
-
Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách Công Thương (2023). " Một số yếu tố tác động tới xuất khẩu dệt may Việt Nam khi tham gia hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên thái bình dương (CPTPP). Truy cập tại: https://vioit.org.vn/vn/chien-luoc-chinh-sach/ mo-t-so--ye-u-to--ta-c-do-ng-to-i-xua-t- kha-u-de-t-may-vie-t-nam-khi-tham-gia-hie-p-di-nh- do-i-ta-c-toa-n-die-n-va--tie-n-bo--xuyen-tha-i-bi-nh-duong--cptpp--5707.4050.html
-
Bộ Công Thương Việt Nam. (2022). Tổng quan các cam kết về thuế mà các nước CPTPP dành cho Việt Nam. Truy cập tại: https://moit.gov.vn/tin-tuc/thi-truong-nuoc-ngoai/ tong-quan-cac-cam-ket-ve-thue-ma-cac-nuoc- cptpp-danh-cho-viet-nam.html
-
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) (2020). "Hiệp định thương mại và ngành dệt may toàn cầu: Phân tích từ CPTPP". Báo cáo về chính sách thương mại và thuế quan. Truy cập tại: https://trungtamwto.vn/upload/files/fta/ 174-da-ky-ket/175-cptpp-tpp11/177-noi-dung-hiep-dinh/ Tom%20luoc% 20CPTPP%20-%20Chuong%202.pdf
-
Trung tâm WTO và hội nhập liên đoàn thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) (2024). "T Các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới và tác động đối với kinh tế Việt Nam”. Truy cập tại: https://trungtamwto.vn/tin-tuc/ 15709-cac-hiep-dinh-thuong-mai-tu-do-the- he-moi-va-tac-dong-doi-voi-kinh-te-viet-nam
-
UNCTAD (2021): Nghiên cứu tác động của các hiệp định thương mại tự do đối với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, với trọng tâm là các ngành dệt may và da giày. Nguồn: unctad.org.
-
Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB, 2022): Báo cáo "Enhancing Competitiveness in Trade and Exports" đề xuất giải pháp nâng cao năng lực xuất khẩu và tận dụng ưu đãi thuế quan. Nguồn: adb.org.
-
Tạp chí Kinh tế và Dự báo (2023): Các bài viết phân tích về cơ hội và thách thức của ngành dệt may và da giày Việt Nam trong bối cảnh CPTPP. Nguồn: kinhtevadubao.vn.