Trong bối cảnh toàn cầu đang ngày càng chú trọng đến việc đảm bảo an toàn thực phẩm và phòng ngừa dịch bệnh từ động vật sang người, Việt Nam đã chủ động sửa đổi các quy định kiểm dịch đối với sản phẩm động vật nhập khẩu. Cụ thể, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Dự thảo sửa đổi, bổ sung khoản 1 mục II Phụ lục XII của Thông tư số 25/2016/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định về kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật trên cạn. Mục tiêu chính của việc sửa đổi này là tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước về an toàn dịch bệnh trong hoạt động nhập khẩu sản phẩm động vật trên cạn, đồng thời tạo thuận lợi cho thương mại quốc tế phù hợp với các nguyên tắc của Tổ chức Thú y Thế giới (WOAH/OIE) và Hiệp định SPS của WTO. Đây là động thái thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc cải thiện năng lực thể chế, đảm bảo tính minh bạch và dựa trên cơ sở khoa học trong công tác kiểm dịch.
Theo nội dung của dự thảo thông tư, các sản phẩm động vật nhập khẩu sử dụng làm thực phẩm được phân thành hai nhóm chính: nhóm nguy cơ cao và nhóm nguy cơ thấp. Đối với nhóm sản phẩm có nguy cơ cao, như thịt đông lạnh hoặc sơ chế từ trâu, bò, lợn, gia cầm; trứng gia cầm tươi, sữa tươi nguyên liệu và tổ yến chưa qua chế biến, yêu cầu kiểm soát được nâng lên mức cao nhất. Cụ thể, toàn bộ các lô hàng thuộc nhóm này đều phải lấy mẫu 100% để kiểm tra và xét nghiệm các chỉ tiêu vi sinh và bệnh truyền nhiễm như Salmonella, E.coli, lở mồm long móng (FMD), dịch tả lợn châu Phi (ASF), cúm gia cầm độc lực cao (HPAI) và bệnh Newcastle. Đặc biệt, đối với chỉ tiêu Salmonella và E.coli - hai chỉ tiêu có nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người - sẽ được kiểm tra theo chu kỳ. Ba lô hàng liên tiếp đầu tiên sẽ được lấy mẫu kiểm tra, nếu kết quả đều đạt thì ba lô tiếp theo chỉ lấy một lô ngẫu nhiên. Trường hợp phát hiện vi phạm, quy trình kiểm tra ba lô liên tiếp sẽ được tái lập nhằm đảm bảo kiểm soát chặt chẽ rủi ro dịch bệnh.
Đối với nhóm sản phẩm nguy cơ thấp, bao gồm các sản phẩm đã qua chế biến như thịt hộp, xúc xích, sữa tiệt trùng và trứng chế biến, quy định lấy mẫu được thiết kế theo hướng linh hoạt và hợp lý hơn. Cứ mỗi năm lô hàng liên tiếp từ cùng một quốc gia và chủ hàng, cơ quan kiểm dịch sẽ lấy mẫu một lô hàng ngẫu nhiên để xét nghiệm. Nếu phát hiện bất kỳ vi phạm nào, ba lô hàng tiếp theo sẽ được áp dụng chế độ kiểm tra nghiêm ngặt như nhóm nguy cơ cao. Việc kiểm tra thực trạng hàng hóa và lấy mẫu có thể được thực hiện tại cửa khẩu hoặc kho của chủ hàng nếu đáp ứng đủ điều kiện bảo quản. Trong trường hợp không bắt buộc phải lấy mẫu, cơ quan kiểm dịch sẽ kiểm tra hồ sơ và thực trạng hàng hóa trong vòng một ngày làm việc để cấp giấy chứng nhận kiểm dịch nhập khẩu, qua đó rút ngắn thời gian thông quan và giảm chi phí cho doanh nghiệp.
Việc sửa đổi các quy định nêu trên không chỉ phù hợp với thực tiễn giám sát dịch bệnh ngày càng phức tạp mà còn đảm bảo Việt Nam tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế được đề ra trong Bộ Quy tắc Thú y của WOAH/OIE, bao gồm các chương về bệnh lở mồm long móng (Chương 8.4), dịch tả lợn châu Phi (Chương 8.8), cúm gia cầm (Chương 10.4), kiểm soát Salmonella (Chương 10.7), Newcastle (Chương 10.9) và các quy trình kiểm dịch (Chương 15.1). Việc áp dụng các nguyên tắc quản lý rủi ro, dựa trên bằng chứng khoa học và phân tích nguy cơ là cơ sở để Việt Nam từng bước nâng cao uy tín trong các hoạt động kiểm dịch, đồng thời tạo niềm tin với các đối tác thương mại quốc tế.
Thông báo dự thảo Thông tư này đã được Việt Nam gửi tới Ủy ban Các biện pháp vệ sinh và kiểm dịch (SPS) của WTO thông qua Văn phòng SPS Việt Nam vào ngày 14/4/2025, với mã thông báo G/SPS/N/VNM/169. Văn bản được công bố công khai bằng tiếng Việt và tiếng Anh để các quốc gia thành viên WTO có thể góp ý trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày thông báo. Thời gian dự kiến có hiệu lực của Thông tư là từ tháng 6 năm 2025, áp dụng cho các lô hàng nhập khẩu nộp hồ sơ sau thời điểm này. Việc thông báo kịp thời và minh bạch của Việt Nam là minh chứng cho cam kết tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ minh bạch hóa và tham vấn quốc tế theo quy định của WTO, đồng thời thể hiện sự nghiêm túc của Việt Nam trong hội nhập thương mại toàn cầu, nhất là trong lĩnh vực an toàn thực phẩm và kiểm dịch động vật.
ThS. Nguyễn Diệu Thúy
Phòng Tham vấn hội nhập - VIOIT