Ngày 10/9/2025, Ban Thư ký WTO phát hành tài liệu G/SPS/GEN/469/Rev.1, bản rà soát cập nhật theo đề nghị của các thành viên trong khuôn khổ Ủy ban về các Biện pháp Vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động, thực vật (Ủy ban SPS). Báo cáo tổng hợp những vấn đề nảy sinh trong quá trình thực thi Hiệp định SPS, bao gồm các thông báo mới, khiếu nại về rào cản thương mại, và yêu cầu minh bạch hóa đối với các biện pháp kiểm dịch động, thực vật. Tài liệu lần này ghi nhận số lượng lớn câu hỏi liên quan đến chính sách kiểm dịch của các nền kinh tế lớn như EU, Hoa Kỳ, Ấn Độ, Trung Quốc và Brazil, đặc biệt trong bối cảnh gia tăng quan ngại về an toàn thực phẩm và dịch bệnh xuyên biên giới.
Nhiều vấn đề nổi bật được thành viên chất vấn. Liên minh châu Âu (EU) bị yêu cầu giải thích việc triển khai Quy định chống phá rừng (EUDR) và cơ chế phân loại rủi ro, trong khi Mỹ nhận chất vấn liên quan đến các tiêu chuẩn kiểm dịch động vật và quy định mới về nhiên liệu sinh học. Ấn Độ tiếp tục bị chất vấn về chính sách kiểm soát xuất khẩu gạo, lúa mì, đường và hành; đồng thời các chương trình hỗ trợ nông dân thông qua giá hỗ trợ tối thiểu (MSP) cũng bị các thành viên coi là gây méo mó thương mại. Ngoài ra, nhiều nước đang phát triển nêu quan ngại về chi phí tuân thủ cao đối với các yêu cầu truy xuất nguồn gốc và chứng nhận SPS, cho rằng các quy định này có thể trở thành rào cản phi thuế quan đối với hàng nông sản xuất khẩu.
Báo cáo cũng phản ánh tình trạng chậm trễ trong việc gửi thông báo SPS của một số thành viên, gây khó khăn cho việc giám sát và đánh giá tuân thủ. Các thành viên yêu cầu cải thiện cơ chế minh bạch hóa, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kịp thời thông báo các biện pháp SPS mới và sửa đổi để đảm bảo dự đoán được tác động đến thương mại. Bên cạnh đó, một số nước đề nghị WTO hỗ trợ kỹ thuật cho các nền kinh tế đang phát triển và kém phát triển nhằm nâng cao năng lực đáp ứng các quy định SPS, nhất là trong lĩnh vực kiểm nghiệm, chứng nhận và giám sát dịch bệnh. Điều này nhằm tạo sự cân bằng giữa mục tiêu bảo vệ sức khỏe con người, động thực vật và yêu cầu thương mại công bằng .
Đối với Việt Nam, tài liệu có ý nghĩa thiết thực vì nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ lực như gạo, cà phê, hồ tiêu, thủy sản đều chịu sự chi phối trực tiếp của các quy định SPS tại thị trường EU, Mỹ, Trung Quốc và các đối tác lớn khác. Các thảo luận về EUDR, truy xuất nguồn gốc, và yêu cầu chứng nhận an toàn sinh học có tác động trực tiếp đến khả năng duy trì thị trường xuất khẩu của Việt Nam.
Đồng thời, việc một số thành viên chất vấn thỏa thuận khung giữa Hoa Kỳ và Việt Nam (SIM 999) tại Ủy ban Nông nghiệp cho thấy Việt Nam cần theo dõi đồng bộ diễn biến ở cả Ủy ban SPS và Ủy ban Nông nghiệp, để bảo đảm chính sách nông nghiệp - thương mại phù hợp nghĩa vụ WTO, đồng thời bảo vệ lợi ích hợp pháp của nông dân và doanh nghiệp trong nước.
Ths. Nguyễn Diệu Thúy
Phòng Tham vấn hội nhập - VIOIT